Η συστηματοποίηση της γνώσης, και η πρόσληψη του Αριστοτέλη, εκφράζουν μια δυναμική που θα μορφοποιηθεί κατά τον 13ο αιώνα, καθώς ο νομιναλισμός του Αβελάρδου, στα πλαίσια της αστικής αναγέννησης, θα αναδείξει την προβληματική σχέση Λόγου και πίστης. Αντίστοιχα, ο νατουραλισμός και ουμανισμός της σχολής της Σαρτρ αναβαθμίζει την φύση και του ανθρώπινο υποκειμένο. Ο νομιναλισμός και η via Moderna του Όκκαμ, θα διασπάσει τα θεμέλια της Μεσαιωνικής κοσμοαντίληψης. Η προτεραιότητα του ατομικού και της εμπειρικής γνώσης έναντι του καθολικού, στρέφουν την ίδια τη θεολογία στην φυσιοκρατία και τον ατομισμό.
Η πρώιμη αναγέννηση συντελείται σε δύο άξονες: τον θρησκευτικό και τον αστικό.
Η δυναμική της πρώιμης Αναγέννησης στην Ιταλία του quatrocento, το κίνημα του Ουμανισμού, με την αναβίωση της αρχαιοελληνικής και ρωμαϊκής γραμματείας , τη γνώση των πλατωνικών και νεοπλατωνικών κειμένων, κάτω από την επίδραση του Βοκκάκιου και του Δάντη, συνθέτει το πνευματικό κλίμα της περιόδου. Το ανθρώπινο υποκείμενο και η φύση βρίσκονται στο επίκεντρο μαζί με την ανερχόμενη επιστήμη. Η κρίση της Μεσαιωνικής κοσμοεικόνας έχει οδηγήσει στην αλλαγή παραδείγματος. Η πορεία από την πρώιμη προς την ώριμη αναγέννηση θα ενταθεί με τις νέες ανακαλύψεις, τις τεχνολογικές εφαρμογές και την διαμόρφωση των μοναρχιών.
Η αναγέννηση της τέχνης στις Ιταλικές πόλεις, υποβαστάζεται από την οικονομική και κοινωνική ευημερία, τις επιδράσεις της αρχαίας Ρώμης. τις πνευματικές και καλλιτεχνικές σχέσεις με το Βυζάντιο, την δυναμική των αστικών κοινοτήτων και τον θεσμό της χορηγίας από μέρους εύπορων της μεσαίας τάξης.
Η διερεύνηση της αρχαίας γλυπτικής, με την απενοχοποίηση του σώματος, η εισαγωγή μορφοπλαστικών και αρμονικών στοιχείων της αρχαιότητας, η νατουραλιστική προσέγγιση, απεικονίζουν τους τρόπους του νέου «παραδείγματος».
Η αισθητική της Αναγέννησης, εκφράζεται από τον Μαρσίλιο Φιτσίνο, ενάντια στις Μεσαιωνικές αντιλήψεις, αποδίδοντας οντολογική και υπερβατική αυταξία στο ωραίο, ανακηρύσσοντας τον καλλιτέχνη ως ιερέα της θρησκείας του ωραίου. Ο Αλμπέρτι οραματίζεται μια τέχνη θέασης του πραγματικού και επιδίωξης του ωραίου.
Ήδη από τις απαρχές του Μεσαίωνα η εκκλησιαστική μουσική μέσω του Γρηγοριανού μέλους διακρίθηκε από την Παραδοσιακή. Το Γρηγοριανό μέλος επεχείρησε να προφυλάξει το θρησκευτικό ήθος στο πεδίο της μονοφωνικής μουσικής. Εντούτοις από τον 11ο αιώνα, η σταθερότητα και η ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής επικράτειας, που επέτρεψε την άνθηση της γοτθικής τέχνης, μετέβαλε και την λόγια μουσική. Η σχολή της Notre Dame, από τον 12ο αιώνα, με τον Leonin και Perotin, θα εισαγάγει στο χώρο της θρησκευτικής μουσικής πολυφωνικά στοιχεία που προσιδιάζουν τόσο σε αυτά της ανατολικής εκκλησιαστικής μουσικής όσο και της λαϊκής που αναπτύσσονταν στις ανερχόμενες πόλεις της δύσης. Οι μορφές του organum και του discantus, θα οδηγήσουν στην clausula το conductus και το motetus.
Η γοτθική μουσική υπακούει στις γενικές αρχές της σύνθεσης που σχετίζονται με την αρχιτεκτονική της: αναλογίες και συμμετρίες που υπερτονίζουν την υπερβατικότητα και την εξαύλωση. Τα ιερά διαστήματα των κύριων αριθμητικών λόγων (1/1, 1/2, 2/3, 3/4) οφείλουν να καθορίζουν την αίσθηση διάνοιξης του μουσικού χώρου προ το επέκεινα.
Για παράδειγα, το Heac Dies, του Leonin, αντίφωνο του Πάσχα, σε Δώριο τρόπο, αναδεικνύει διακριτικά τους οριζόντιους και κάθετους άξονες της σύνθεσης. Η μελωδία αναπτύσσεται με αλλεπάλληλα τόξα που σταδιακά προσεγγίζουν την κορύφωση που είναι το Σι ύφεση, ενώ οι καθετότητα υποβαστάζει τα οξυκόρυφα μελωδικά τόξα με τα ιερά διαστήματα. Η μελωδική γραμμή, αντλώντας από το Γρηγοριανό μέλος διαπνέεται επίσης από πεντατονικότητα.
Όλα τούτα τα μορφολογικά και δομικά στοιχεία υπακούουν στην αισθητική του φωτός και σε στην διακαή ανάβαση προς το επέκεινα, έτσι όπως εκφράστηκαν από την σχολαστική αισθητική.
Οι αλλαγές που συντελούνται κατά τον 14ο αιώνα, θα επιφέρουν την σύγκλιση της εκκλησιαστικής και κοσμικής μουσικής, γεγονός που θα μεταβάλλει την μουσική αισθητική κατά τον 15ο.
Αισθητικά, η «ανακάλυψη της πραγματικότητας», ισοδυναμεί με μιαν ανάγνωση του τοπίου αποψιλωμένη από τη θεωρία του φωτός και τις ενοράσεις του επέκεινα. Η τροπικότητα παραμένει. Εντούτοις, η εισαγωγή των διαστημάτων 3ης και 6ης, θα επιβάλλει μια αίσθηση αρμονικού βάθους και θα εμπλουτίσει τις δυνατότητες διαμόρφωσης μιμητικών φράσεων μεταξύ των ανεξάρτητων φωνών. Αυτό που έχει επιτευχθεί είναι η εφαρμογή της προοπτικής στην διάρθρωση του μουσικού υλικού. Αυτό που προϋπήρχε είναι το αντίστοιχο της αντίστροφης προοπτικής.
Χαρακτηριστική η περίπτωση των Ballades του Machaut. Η Γαλλο-φλαμανδική σχολή, με τον G. Dufay, G. Bincois, Okeghem, Obrecht, Isaac και Josquin des Pres, αναδεικνύει όχι μόνο την τετράφωνη πολυφωνία βασισμένη στην μιμητική αντίστιξη με διαρκείς επικαλυπτόμενες μιμήσεις και την μετρημένη μουσική, αλλά και την εισαγωγή του προσαγωγέα, που θα επιτρέψει την μετάβαση στο τονικό σύστημα.
Η Τέχνη του ήχου, όπως και οι άλλες τέχνες, αποδεσμεύεται από την μεσαιωνική κοσμοεικόνα με αποτέλεσμα την μεταβολή της υφής, της δομής και της θεματολογία; της.
Τελικά, η θεολογία του αοράτου αντικαθίσταται από την θεολογία του ορατού, συμπαρασύροντας και την αισθητική.
Γρ. Σολτάνης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου